Wprowadzenie
Światowy Dzień Afektywny Dwubiegunowy obchodzony jest co roku 30 marca, w dniu urodzin Vincenta Van Gogha, u którego pośmiertnie zdiagnozowano chorobę afektywną dwubiegunową. Wizją Światowego Dnia Afektywnego Dwubiegunowego (WBD) jest zwrócenie światowej uwagi na zaburzenia afektywne dwubiegunowe i wyeliminowanie stygmatyzacji społecznej.
Choroba dwubiegunowa towarzyszy ludzkości od starożytności. Wtedy powstały już pierwsze opisy zaburzeń. Dokładna analiza tego schorzenia rozwija się z biegiem czasu. Szczególny postęp w tej dziedzinie miał miejsce w XIX wieku, kiedy to w przeciągu jednego roku (1854) dwaj lekarze psychiatrii Jules Baillager i Jean- Pierre Falret nie współpracując ze sobą, opublikowali swoje spostrzeżenia względem choroby.
Ukazanie epizodu depresyjnego cierpienia możemy zauważyć również w literaturze na przykładzie książki autorstwa Lewa Tołstoja “Anny Kareniny“. Zaburzenia nastroju to nie tylko depresja, przeciwieństwem do niej są epizody nadmiernej aktywności i euforii zwane epizodami maniakalnymi.
Termin “Choroba dwubiegunowa” jest umiarkowanie znany w społeczeństwie. Losowo napotkany, podczas spaceru, przechodzień w mniejszym bądź większym stopniu potrafiłby powiedzieć parę słów na ten temat.
Niestety bardzo często objawy choroby są bagatelizowane i zbywane pochopnymi słowami rzucanymi z otoczenia: “ Weź się w garść “,“ Nie użalaj się nad sobą “, “ Inni mają gorzej“. Pod wpływem nieodpowiednich doradców symptomy choroby mogą się nasilić do tego stopnia, że ostatnią deską ratunku jest obserwacja przez lekarza psychiatrii.
Zaburzenia dwubiegunowe mają swój charakterystyczny przebieg i objawy
Nie istnieje możliwość zachorowania bezobjawowo, nic nie wskóra też szczepionka albo teleporada. Zaburzenie jest uwarunkowane genetycznie, a prawdopodobieństwo przekazania” wadliwego genu” przez rodzica na dziecko wynosi 50 %. Choroba jest skutkiem uszkodzenia neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym.
Szacuje się, że 2% ludzi w Polsce ma rozpoznaną chorobę dwubiegunową, w przeliczeniu jest to ok. 756 000 osób. Choroba najczęściej ujawnia się w wieku nastoletnim w postaci epizodu depresyjnego, natomiast zazwyczaj rozpoznawana zostaje u osób w wieku pomiędzy 20-30 rokiem życia. Zaburzenie polega na naprzemiennie nawracających, skrajnie odmiennych cyklach podzielonych na dwie grupy. Są nimi: nawracające Epizody Maniakalne i po przeciwnej stronie znajdują się Epizody Depresji.
Silne obniżenie nastroju nazywane jest Epizodem Depresyjnym, a skrajne pobudzenie nieadekwatne do stabilnego funkcjonowania organizmu, nazywane jest Epizodem Maniakalnym. W klasyfikacji ICD-10 Choroba afektywna dwubiegunowa otrzymała kod F31.
Podział Epizodów
Depresja
Jest podstępna i przybiera zakamuflowane formy, uderza szczególnie wewnętrznie… na zewnątrz pozostawiając “ uśmiechniętą maskę “. Osoba taka bardzo silnie próbuje zataić swoje prawdziwe samopoczucie.
Chory traci motywację do podejmowania nowych działań, oraz wyznaczania celów, stara się nic nie planować na przyszłość, ponieważ postrzega ją nieatrakcyjnie, w samych ciemnych barwach. Każde nawet drobne potknięcia rzutują negatywnie na cały dzień chorego. Człowiek taki wycofuje się społecznie… zainteresowania, obowiązki – nawet te podstawowe , nie mają większego znaczenia. Dla Pacjenta każdy krok jest wielki wyzwaniem, w większości nie jest w stanie podołać sprawom rodzinnym i zawodowym, często wiąże się to z obniżeniem stopy życia oraz statusu społecznego. W epizodzie tym dominuje gwałtownie obniżony nastrój, niechęć do życia i ucieczka w samotność przed bliskimi i przyjaciółmi. Występują także problemy ze snem (bądź jego całkowity brak) i lęki.
Depresja jest bardzo niebezpieczna dla życia i zdrowia, może doprowadzić do świadomego oszpecania własnego ciała, aczkolwiek w większej mierze samookaleczenia występują w profilu osobowości pogranicznej – Borderline.
Człowiek taki traci kontrolę i przestaje być dla niego ważne cokolwiek: praca, rodzina, pasje etc.
Podsumowując depresji towarzyszą takie objawy jak:
⦁ obniżenie nastroju, niechęć do życia
⦁ brak apetytu i potrzeby zaspokojenia głodu
⦁ skrajnie obniżenie postrzegania własnej wartości
⦁ utrata radości z życia, czy sprawiania sobie przyjemności
⦁ myśli samobójcze
⦁ problemy z koncentracją
⦁ halucynacje bądź urojenia
⦁ niedbałe wykonywanie czynności
⦁ spadek energii życiowej
Epizod Maniakalny
Ten cykl jest równie niebezpieczny dla samego chorego, jak i jego otoczenia. Wprawia człowieka w stan euforyczny, wręcz błogi, pozbawiony ograniczeń i barier. Świat wydaję się bardzo piękny i podporządkowany choremu. Osoba działa szybko i chaotycznie. Próby powstrzymania jej powodują u pacjenta rozdrażnienie i opór. Chory jest przekonany ,,że ma wpływ na decyzje podejmowane na poszczególnych dziedzinach społecznych, nie liczy się ze zdaniem innych, nie uznaje kompromisów i krytykuje odmienne racje”. W przeciwieństwie do depresji swoją przyszłość wiąże z nieograniczonymi możliwościami. Często ma wyobrażenie nieograniczonej siły fizycznej i przejawia to w skłonności do ryzykownych dla życia i zdrowia zachowań. Choremu towarzyszy gonitwa myśli i słowotok. Poczucie wysokiej własnej wartości często towarzyszy szybkiemu i gwałtownemu podejmowaniu decyzji w istotnych sprawach. Zwiększony popęd ruchowy i lekkomyślność prowadzą do zaciągania kredytów i braku kontroli nad wydawaniem pieniędzy na wcześniej nieprzemyślane cele. Niski szczebel krytycyzmu stawia, w umyśle osoby chorej, ją jako dominującą nad otoczeniem i jej rzekomym wpływem na sposób myślenia danych osób. W Epizodzie Maniakalnym mogą również występować halucynacje bądź urojenia.
Podsumowując Epizodowi Maniakalnemu towarzyszą takie objawy jak:
⦁ nieobliczalne zachowania
⦁ niestabilność emocjonalna
⦁ impulsywne i lekkomyślne zachowania
⦁ zniekształcona percepcja postrzegania rzeczywistości
⦁ spontaniczne podejmowanie ryzyka
⦁ zbiór ekscentrycznych zachowań
⦁ zdarzają się także halucynacje
Typy CHAD
Wymieniamy następujące podtypy choroby:
Typ I
Epizody depresyjne, (zwykle liczne) rozdzielane są co najmniej jednym lub kilkoma epizodami manii.
Typ II
Epizody depresyjne jeszcze częściej niż w II typie tej choroby rozdzielone są jednym lub kilku oba epizodami hipomanii.
Typ III
Nawracające epizody depresji, stany maniakalne czy hipomaniakalne wywoływane są zbyt silnym działaniem leków przeciwdepresyjnych (nie pojawiają się samoistnie).
Typ III i półmania lub hipomania
Są następstwem nadużycie alkoholu lub innych substancji.
Choroba sezonowa
Epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim.
Cyklotymia
Jest przewlekłym stanem, dystymia występuje na przemian ze stanami hipomanii.
,,Miękkie” spektrum choroby dwubiegunowej
Nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii, ale u pacjenta obserwuje się cechy dwubiegunowości, występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu.
Mania jednobiegunowa
Rzadka postać z tej choroby. W jej przebiegu występują wyłącznie nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresji.
Ultra Rapid cycling
Epizod choroby wiążący się z bardzo dużą częstotliwością przechodzenia z jednego stanu w drugi. Taka zmiana może wystąpić w ciągu jednego tygodnia, a nawet w ciągu jednego dnia bądź co kilka, kilkanaście godzin.
Profilaktyka i metody leczenia
Szczególnie istotna jest pierwsza wizyta u lekarza specjalisty. Uczestniczenie w niej łamie pierwszą z najtrudniejszą z barier psychicznych i jest ona kluczowa.
Czasami osoba z objawami choroby przychodzi praktycznie w ostatniej chwili, kiedy już traci siły i chęci do życia. Dużą i bardzo istotną rolę w walce z chorobą dwubiegunową pełni wsparcie przyjaciół i rodziny. Poczucie klarownego współczucia i zrozumienia, poprzez szczerą relację z osobami wspierającymi, ma zasadnicze znaczenie w łagodzeniu i nasilaniu się postępów choroby.
Leczenie Farmakologiczne
Jest zależne od konkretnego epizodu, w którym znajduję się chory, leki są przyjmowane zarówno w sposób doustny, jak i w postaci zastrzyków podawanych miejscowo dla osób niechętnych i opornych na leki. Lekarz prowadzący ustala stopniowanie dawki pod względem stanu i stadium choroby pacjenta. Kolejną formą leczenia jest hospitalizacja w zakładzie psychiatrycznym. Za stabilizowanie choroby odpowiadają normotymiczne leki stabilizujące nastrój, leki przeciwpsychotyczne i leki przeciwdepresyjne.
Zakończenie
Choroba bipolarna jest w większości przypadków nieuleczalna. Bardzo duży wpływ na przebieg choroby ma dostosowanie się pacjenta do zaleceń lekarza prowadzącego. Pomimo wykrycia choroby, można nadal wiele osiągnąć i odpowiednio funkcjonować w społeczeństwie. Osoby z chorobą dwubiegunową, często bywają na przykład najlepszymi studentami na roku, zarządzają dużą korporacją, są artystami bądź sportowcami. Ich szczególna wrażliwość jest determinowana przez pryzmat choroby.
Życie z pozycji osoby chorej jest ciągłą podróżą pomiędzy stanami dwóch skrajności. Choroba nie rzutuje jednak na codziennie funkcjonowanie, jeśli jest odpowiednio leczona. Pryzmat minionych epizodów, przyzwyczaja człowieka do takiego stanu rzeczy. Nie należy jednak bagatelizować objawów choroby w przypadku nasilonych myśli samobójczych, w takich przypadkach zalecany jest, jak najszybszy kontakt z lekarzem psychiatrii! Leki farmaceutyczne, zastrzyki miejscowe i terapia jedynie łagodzą przebieg choroby. Jednak z tym zaburzeniem można żyć. Diagnoza to nie wyrok sądowy, niepełnosprawność jest groźna tylko wtedy, kiedy jest nieleczona i bardzo istotne jest jej rozpoznanie we wczesnym stadium.