Herb Państwa Polskiego – Orzeł Biały jest jednym z najważniejszych symboli narodowych. Choć jego obecna wersja powstała wraz z upadkiem systemu komunistycznego, kiedy Polacy mogli na nowo nawiązać do jego tradycyjnego charakteru jako „ukoronowanego Orła”, sama symbolika jest obecna od prawie 800 lat. Czyni to Orła Białego jednym z najstarszych symboli narodowych na tle sąsiadujących państw, co jest powodem do dumy. Przez setki lat herb ten ulegał jednak ewolucji, a także nie obyło się bez kontrowersji wokół tego ważnego dla nas wszystkich symbolu.
Herb Państwa Polskiego – Orzeł Biały jest jednym z najważniejszych symboli narodowych. Choć jego obecna wersja powstała wraz z upadkiem systemu komunistycznego, kiedy Polacy mogli na nowo nawiązać do jego tradycyjnego charakteru jako „ukoronowanego Orła”, sama symbolika jest obecna od prawie 800 lat. Czyni to Orła Białego jednym z najstarszych symboli narodowych na tle sąsiadujących państw, co jest powodem do dumy. Przez setki lat herb ten ulegał jednak ewolucji, a także nie obyło się bez kontrowersji wokół tego ważnego dla nas wszystkich symbolu.
Jednak późniejsze przedstawienia jednoznacznie ukazują Orła, co może wynikać z rozwoju sztuki rzemieślniczej, która na początku była jeszcze prymitywna. Warto również wspomnieć, że matryce używane podczas bicia monet szybko się zużywały i powodowały niedokładne kształty, co wymuszało stosowanie jak najprostszych wzorów.
W późniejszych przedstawieniach Orzeł Biały nie jest przedstawiany w „naturalnej” pozycji – jego postawa na herbie nie przypomina ptaka spotykanego w przyrodzie, co jest powszechnym zabiegiem w heraldyce. Tymczasem ptak na monecie Bolesława przedstawiony jest w pozycji naturalistycznej, co utrudnia jego identyfikację. Nie można jednak wykluczyć, że ptak ten to właśnie Orzeł.
Stosowanie symboli władzy przez władców na monetach było znane już w starożytności. Monety często opuszczały granice państw, w których były bite, a symboliczny przekaz podróżował wraz z nimi. Wybijanie monet było przywilejem zarezerwowanym wyłącznie dla głowy państwa. Nie każdy władca bił monety, co świadczy o dużej sile politycznej drugiego historycznego władcy Polski.
DENAR ‘PRINCES POLONIE’
W późnym średniowieczu, wraz z rozkwitem kultury rycerskiej, a następnie szlacheckiej, symbole herbowe zaczęły być używane do identyfikacji rodów. Wraz z ewolucją Orzeł Biały zaczął być przedstawiany w pozycji nienaturalistycznej, znanej nam dzisiaj. Podczas rozbicia dzielnicowego i dużego rozwarstwienia społeczeństwa symbole nie były dziedziczone, lecz uznawano osobiste godła książęce. To też czas największej ilości różnych jego wariantów. Wiele linii piastowskich przyjmowało go w tej, czy innej formie. Wtedy też linie śląskie przyjmują charakterystyczne dla siebie odmiany – na Dolnym Śląsku z półksiężycem na piersi, a na Górnym Śląsku orła koloru złotego.
W XIII wieku książęta piastowscy na szeroką skalę przyjmowali Orła jako swój symbol, co świadczyło o poczuciu wspólnoty wśród władców różnych regionów Polski. Przyczyniło się to później do ponownego zjednoczenia ziem polskich w Królestwo Polskie. Ważnym momentem była koronacja Przemysła II na króla w 1295 roku, kiedy to przyjął Orła Białego jako godło Królestwa Polskiego i opisał go na pieczęci słowami „Zwrócił sam Bóg zwycięskie znaki Polakom”.
Od tego momentu Orzeł Biały na czerwonym tle z głową skierowaną w prawą stronę heraldyczną (czyli w lewo z naszego punktu widzenia) i w złotej koronie stał się symbolem kolejnych władców oraz całego Królestwa Polskiego.
PIECZĘĆ DWUSTRONNA PRZEMYSŁA II
W następnych wiekach Orzeł Biały, mimo drobnych zmian stylizacyjnych, niezmiennie reprezentował Polskę i Polaków. Niestety, wraz z rozbiorami i represjami ze strony zaborców symbol ten został zakazany. W zaborze rosyjskim Orzeł Biały został zastąpiony czarnym orłem rosyjskim. Powrócił on także na krótko w trakcie istnienia Księstwa Warszawskiego (1807 r.), dzieląc tarczę wraz z herbem dynastii saksońskich Wettynów.
W tzw. Królestwie Kongresowym, które początkowo zachowało nazwę i symbole Polski, Orzeł Biały był tolerowany jako symbol wewnętrzny do czasu powstania listopadowego. Po jego upadku rozpoczęto represje, a polska symbolika wraz z językiem były ściśle ograniczane. Powstanie styczniowe jeszcze bardziej zaostrzyło te działania. Mimo to, w trakcie obu powstań Orzeł Biały powiewał na sztandarach Polaków.
Orzeł Biały powrócił wraz z odrodzeniem państwa polskiego. Wówczas pojawiły się również wątpliwości co do korony na jego głowie, która była kojarzona z monarchią i systemem stanowym. Ostatecznie jednak pozostawiono ją jako symbol niepodległości narodu. Warto zauważyć, że korona była zamknięta, co niektórzy mogą interpretować jako symbol pełnej niezawisłości – w przeciwieństwie do współczesnej otwartej korony.
HERB KSIĘSTWA WARSZAWSKIEGO
SZTANDAR Z CZASÓW POWSTANIA LISTOPADOWEGO
HERB POLSKI, LITWY I RUSI Z POWSTANIA STYCZNIOWEGO
Orzeł Biały powrócił wraz z odrodzeniem państwa polskiego w 1918 roku, stając się ponownie symbolem niepodległości i jedności narodowej. Wówczas pojawiły się wątpliwości co do korony na jego głowie, ponieważ kojarzona była z systemem stanowym i monarchią. Ostatecznie jednak pozostawiono ją jako znak suwerenności i niezawisłości państwa. Warto zauważyć, że korona była zamknięta, co niektórzy interpretują jako symbol pełnej niezawisłości – w przeciwieństwie do współczesnej otwartej korony. Decyzja o pozostawieniu korony miała istotne znaczenie polityczne – mimo że Polska była republiką, korona na głowie Orła symbolizowała ciągłość tradycji i niezależność narodu, niezależnie od formy rządów. W tym okresie szczególnie mocno podkreślano związek Orła Białego z historią Królestwa Polskiego, co miało wzmacniać poczucie jedności i wspólnoty po latach podziałów zaborczych.
ORZEŁ BIAŁY Z CZASÓW ODRODZONEGO PAŃSTWA POLSKIEGO (1918 r.)
Godło obecnej Rzeczpospolitej zostało zaprojektowane w 1927 roku przez prof. Zygmunta Kamińskiego. Charakterystyczne są tutaj szpony, które zachowują kolor jednolity do reszty ciała Orła. Po tym czasie uległo pewnym modyfikacjom, ale jego forma była zbliżona do obecnej. Wraz z wprowadzeniem systemu komunistycznego Orłowi została odebrana korona – co miało wykluczyć powiązania z monarchią i systemem stanowym, i tym samym ukazać bardziej ludowy jego charakter. Orła ponownie ‘ukoronowano’ w 1990 roku po upadku bloku sowieckiego. Dokonano także na pierwszy rzut oka niewidocznej – ale istotnej modyfikacji. W skrzydłach upierzenie składało się na kształt przypominający gwiazdy, co można było skojarzyć z symbolami komunizmu. Zmieniono więc kształt i wielkość piór, żeby nie tworzyły foremnej gwiazdy. Dyskusje o dalszych zmianach herbu trwają do dzisiaj, jednak bez wątpienia symbol dumnego ptaka pozostanie symbolem Polski i Polaków.